Opvoeden als gedeelde verantwoordelijkheid. Een gesprek met Stad Gent en netwerk Huis van het Kind
Opvoeden is geen eenzame opdracht. In Gent geloven heel wat diensten en organisaties dat het een gedeelde verantwoordelijkheid is van ouders, scholen, kinderopvang, jeugdwerk én de buurt. Want ‘It takes a village to raise a child’. Ook bij Comon zijn we daarvan overtuigd! We spraken met Joke Vasseur, Rosheen Demaret van Stad Gent en Elke Vervoort en Nele Spiesschaert van het netwerk Huis van het Kind.
Wie is wie?
Rosheen Demaret is coach binnen het Groeiteam, een samenwerking binnen het Huis van het Kind Gent. Het Groeiteam is hét aanspreekpunt in Gent voor alle vragen over opgroeien, opvoeden en leren. Je kan hen digitaal of telefonisch bereiken, of op verschillende fysieke plekken. Het Groeiteam helpt je persoonlijk verder met informatie, wegwijs en individuele ondersteuning. Op de website kan je ook zelf aan de slag met heel wat info over opgroeien, opvoeden en leren in Gent. De coördinatie van deze geïntegreerde samenwerking gebeurt vanuit het Departement Onderwijs, Opvoeding en Jeugd van Stad Gent. Alle diensten binnen dit departement, en ook de organisaties die aan opdrachten meewerken, zetten zich in met en voor kinderen, jongeren en hun gezinnen. Opgroeien, opvoeden en leren vormen daarbij de centrale rode draad.
Joke Vasseur is teamcoördinator geestelijke gezondheid in de dienst Gezondheid en Zorg van Stad Gent, is dus expert in mentaal welzijn en houdt zich bezig met beleidswerk. Ze vangt signalen op over wat kinderen, jongeren en hun ouders nodig hebben en brengt de juiste partners samen.
Elke Vervoort en Nele Spiesschaert zijn allebei netwerkondersteuners bij netwerk Huis van het Kind. is een samenwerking om het aanbod in de preventieve gezinsondersteuning in Gent nog beter (bekend) te maken. Het is geen fysiek huis, maar een netwerk van ruim 50 Gentse organisaties die (aanstaande) gezinnen met kinderen en jongeren ondersteunen bij kinderopvang, mentaal welbevinden, gezondheidszorg, onderwijs, vrije tijd, ouderschap en opvoeding, jeugdhulp en zo veel meer. Elke en Nele ondersteunen professionals die werken bij een van de ruim 50 partners die in het netwerk worden samengebracht. De kracht van het netwerk? Samenwerking faciliteren. Want opvoeden gebeurt niet alleen thuis. Het gebeurt op school, in de vrije tijd, in de buurt.
Opvoedstress
Pesten, trauma en een gebrek aan steun verhogen het risico op mentale problemen bij jongeren. Warme relaties en sociale vaardigheden maken daarbij een groot verschil. Ouders spelen hierin een sleutelrol, maar ervaren veel druk door het wegvallen van ‘de village’: dubbele jobs, dure opvang, werkende grootouders, individualisering en prestatiedruk.
Joke: “Het gaat dus vaak om een evenwichtsoefening: ouders bewust maken van hun impact op het mentaal welzijn van hun kinderen, zonder hen nog meer druk op te leggen.” Met de juiste kennis kunnen ouders hun kinderen beter ondersteunen. Daarom Maar we investeren ook in hun netwerk (leerkrachten, jeugdwerkers, gezondheidswerkers…), want opvoeden doen we allen samen. Corona legde bestaande problemen bloot en bracht ook in Gent meer samenwerking en aandacht voor mentaal welzijn op gang.
Goed genoeg ouderschap
Opvoeden begint bij het creëren van een kansrijke omgeving waarin kinderen, jongeren én ouders zich goed kunnen voelen – op alle vlakken. Dat is het vertrekpunt van Rosheen: een positieve benadering van opvoeding, niet vertrekken vanuit het problematische, maar kijken naar wat wél werkt en wat mensen nodig hebben om tot hun recht te komen.
Ook voor Joke draait het om versterken, niet beleren. Ouders mogen niet nog meer druk ervaren, maar net gesteund worden in mild ouderschap en zelfzorg. Stress verminderen dus, niet verhogen. Geen stigmatisering, maar erkenning en ruimte voor de zoektocht die opvoeden vaak is. Zo bouwen we samen aan een omgeving waarin kinderen kunnen floreren, en ouders ook.
Opvoeden is een gedeelde verantwoordelijkheid
Opvoeden is geen individuele opdracht van ouders alleen. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid van de hele samenleving: onderwijs, kinderopvang, vrijetijdsaanbod, buurt, zorg, … It takes a village to raise a child. Volgens Joke moeten we resoluut weg van het individuele schuldmodel. Ouders falen niet – het is aan de maatschappij om een omgeving te creëren die kansen biedt. We moeten dus niet vragen: "Waarom rook je?" of "Waarom eet je ongezond?", maar: "Heb je ooit écht de kans gekregen om het anders te doen?" Het gaat om omgevingsfactoren beïnvloeden, nudging, kansen creëren, en mentale gezondheid als onderdeel van een bredere leefstijl meenemen in het beleid.
Rosheen benadrukt dat deze visie op gedeelde verantwoordelijkheid verankerd is in het geïntegreerd gezins- en jeugdbeleid, maar dat het tijd vraagt om die ook breed gedragen te krijgen op het terrein. Voor leerkrachten bijvoorbeeld is het niet eenvoudig om hun klas te managen én tegelijk met grote zorg om te gaan met elk kind en elke ouder. Maar veel personeelsleden zijn al overtuigd en gebruiken de weg van samen-zorg-dragen – en daar mogen we fier op zijn.
Fier op de samenwerking in Gent
Opvoeden is meer dan regels en routine. Het gaat net zo goed over een veilige thuis, ruimte om te spelen en ouders die rust vinden. In Gent beseffen we dat gezinnen hierbij steun kunnen gebruiken – maar die steun is vandaag nog vaak versnipperd. Verschillende hulpverleners werken met hart en ziel rond hetzelfde gezin, maar raken verstrikt in een kluwen van diensten. Daar wil het Groeiteam verandering in brengen. Onder de noemer geïntegreerde gezinsondersteuning stimuleren Rosheen en haar collega’s samenwerking tussen organisaties. In plaats van gezinnen van het kastje naar de muur te sturen, biedt het Groeiteam toegankelijke plekken waar ondersteuning samen geboden wordt en één toegankelijke plek waar iedereen terechtkan met vragen over opgroeien, opvoeden en leren. Intussen zijn er al 17 Groeiteam-locaties verspreid over Gent.
Het netwerk Huis van het Kind speelt daarbij een belangrijke rol: het organiseert ontmoeting, stemt het aanbod beter op elkaar af en stimuleert samenwerking tussen professionals. Zo worden gezinnen beter begeleid én wordt het taboe op hulp vragen doorbroken. Elke vertelt: “Binnen het netwerk delen alle organisaties een gemeenschappelijk doel: samen een warm klimaat creëren waarin kinderen, jongeren en ouders zich welkom voelen en anderen kunnen ontmoeten.” Zoals Nele en Elke het mooi samenvatten: “We zijn geen experts in opvoeden, maar wel in samenwerken.” En dat blijkt. In Gent zetten talloze professionals zich al jaren met grote toewijding in – vaak naast andere taken.
Rosheen pleit voor meer waardering voor ieders rol en harde werk in élk onderdeel van ondersteuning, ook het basiswerk in de leefomgeving kinderen, jongeren en (hun) gezinnen. Joke ziet de vooruitgang: “Tien jaar geleden kenden we elkaar nauwelijks, nu werken we samen.” Dankzij die tomeloze inzet bouwen we, stap voor stap, aan een warmere stad voor elk gezin.
Typisch Gents: experimenteel en inclusief
Wat Gent uniek maakt, is de combinatie van een sterke samenwerkingscultuur en de durf om te experimenteren. Joke: “We zijn eigenzinnig en niet bang om dingen uit te proberen. Tegen de stroom in. Out of the box denken. Zelfs Brussel kijkt soms naar Gent als voorbeeld.” Het wijkgerichte werken, met wijkregisseurs en -teams, maakt maatwerk mogelijk. Tegelijkertijd zorgt de stedelijke complexiteit voor uitdagingen: hoe behoud je overzicht in het versnipperde veld van organisaties? Gent staat bovendien voor specifieke maatschappelijke uitdagingen, zoals hoge kansarmoede, grote diversiteit (meer dan de helft van de kinderen en jongeren heeft een migratieachtergrond) en veel eenoudergezinnen. De druk op gezinnen is hoog, met dure kinderopvang, prestatiedruk en een sterke invloed van sociale determinanten op gezondheid en welzijn.
De mogelijkheden van technologie
De toekomst van opvoedingsondersteuning ligt in ontmoeting én slimme technologie. Professionals dromen van digitale oplossingen die het aanbod overzichtelijk maken, voor zowel ouders als hulpverleners. Rosheen: “Stel je een digitale kaart van Gent voor die meteen toont waar je als ouder terechtkunt. Er is zoveel aanbod, maar ouders vinden vaak de weg niet.” Ook Joke ziet kansen in digitale verbinding en communitywerking – mét aandacht voor de digitale kloof. Tegelijkertijd pleiten ze voor mildheid in opvoeding. Nele: “Laten we uitdragen dat opvoeden niet perfect hoeft, zonder de problemen te minimaliseren.” Elke vult lachend aan: “Een ‘go with the flow’-app die je waarschuwt als je in perfectionisme schiet – dat zou ik geweldig vinden.”